Wat is Stichting Machpela? Waar staat ze voor en wat beoogt ze?

Stichting Machpela is opgericht op 3 november 2000. Het doel is in de statuten omschreven als tweeledig. Ten eerste: ‘Het onderhouden en in stand houden van graven en de zich daarop bevindende zerken, gedenktekens en monumenten van predikanten en voorgangers die, naar het oordeel van de bestuursleden van de stichting bij meerderheidsbesluit (enige) kerkhistorische waarde hebben en derhalve niet dienen te worden geruimd. Voornoemde graven kunnen zich zowel op algemene als op bijzondere en particuliere begraafplaatsen bevinden’. En ten tweede: ‘Het verrichten van alle verdere handelingen, die met het vorenstaande in de meest ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn.’

Op welke wijze gaat de Stichting te werk?

Dat is door onder andere het in eigendom verkrijgen, in stand houden en beheren van graven en grafbedekking. Wanneer graven met kerkhistorische betekenis met ruiming bedreigd worden, tracht de Stichting zulke graven in eigendom te verkrijgen. Ook worden vervallen, gescheurde of anderszins beschadigde grafbedekkingen gerestaureerd. Dat kan in sommige gevallen betekenen dat een ijzeren hekwerk rondom een grafzerk wordt gerestaureerd dan wel vervangen, dat de belettering opnieuw wordt aangebracht en dat gescheurde zerken indien mogelijk gerepareerd worden. Als dat niet meer mogelijk is, dan wordt de zerk vervangen door een identiek nieuw exemplaar.

Ligt daarin niet een taak voor familiebetrekkingen of kerkenraden?

Wanneer het bestuur verneemt of op andere wijze constateert dat een graf geruimd zal worden, wordt eerst nagetrokken of er nog nakomelingen in leven zijn. Zo ja, dan worden deze benaderd met de vraag of zij op de hoogte zijn van dreigende ruiming. Tevens stellen wij de vraag of men prijs stelt op voortzetting van het graf. Doorgaans zijn er geen familieleden meer in leven, of hebben we te maken met familieleden die op voortzetting van het graf niet langer prijs stellen en afstand doen van de eigendomsrechten. Aan voortzetting hangt namelijk een (meestal fors) prijskaartje.

In een aantal gevallen is in het recente verleden contact gezocht met kerkgenootschappen c.q. plaatselijke gemeenten waaraan de overleden predikant verbonden was. Er zijn kerkelijke gemeenten die eigenaar zijn van predikantsgraven. Maar veelal is er bij kerkenraden voor het overnemen van de grafrechten geen budget beschikbaar.

Kunnen als voorbeeld enkele graven van predikanten genoemd worden die bij kerkelijke gemeenten in eigendom zijn?

De Nederlands Hervormde begraafplaats Oud Charlois te Rotterdam-Zuid heeft een zogenaamd predikantengraf. Daarin liggen enkele predikanten begraven die de hervormde gemeente te Charlois hebben gediend. Dit verzamelgraf is eigendom van de Hervormde gemeente aldaar.

Op de algemene begraafplaats IJsselhof te Gouda bevindt zich het graf van ds. Adr. Verhagen. Dit ‘eeuwigdurende’ graf is na het overlijden van de laatste dochter uit het gezin (september 2014) overgeschreven op de plaatselijke Gereformeerde Gemeente.

Welke graven heeft Stichting Machpela in eigendom c.q. in beheer?

Tot de gerestaureerde en/of in eigendom genomen graven van predikanten behoren onder andere de graven van de predikanten J. Juch (Algemene begraafplaats, Harderwijk); Abr. Verheij (door Stichting Machpela overgenomen van de Gereformeerde Gemeente te Lisse, algemene begraafplaats Schoonhoven), D.B. van Smalen (algemene begraafplaats Crooswijk), oefenaar Joh. Vijverberg (algemene begraafplaats Rhenen), gezelschapsman J. Geense (oude algemene begraafplaats Nieuw-Lekkerland), M. Keulemans (algemene begraafplaats Schoonhoven) en Jac. van Leeuwen Pzn., (algemene begraafplaats Soestbergen, Utrecht).

Zij er ooit aanvragen geweigerd?

Ja. Een verzoek om het graf van dr. J.J. Buskes over te nemen is bijvoorbeeld afgewezen. Ds. Buskes is tijdens zijn leven geen exponent geweest van de doelgroep, als niet behorende tot de achterban van de Stichting Machpela.

Is het bestuur van de Stichting interkerkelijk samengesteld?

Gelet op de doelstelling is interkerkelijkheid een must. Het bestuur bestaan momenteel uit leden van de Protestantse Kerken in Nederland, de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Gereformeerde Gemeenten. De verdeling is als volgt:

De heer A. Bel, Vlaardingen (voorztitter/secretaris), de heer dr. H. Florijn, Scherpenzeel, de heer J. Kuiper, Driebergen, Reeuwijk en de heer J.P. Neven, Schoonhoven (penningmeester).

Aan het werk van de Stichting zijn kosten verbonden. Wie zorgt voor voldoende financiële middelen om de doelstelling te realiseren?

De grafrechten zijn van plaats tot plaats verschillend. De algemene begraafplaats in Groningen (Esserveld) is landelijk gezien het duurst, de algemene begraafplaats in Losser het goedkoopst, met een verschil van € 6.700,-. Stichting Machpela ontvangt giften van particulieren en incidenteel van collecten van kerkelijke gemeenten. Verantwoording van ontvangen bijdragen vindt plaats in het kwartaalblad Oude Paden. Daarin wordt eveneens de voortgang van de werkzaamheden minstens eenmaal per jaar aangekondigd.

Zijn er overhead-, bureau- en bestuurskosten?

Nee. De bestuursleden ontvangen echter geen enkele vergoeding voor hun werkzaamheden. Vergaderkosten worden voor rekening van de uitgever van het blad Oude Paden genomen. Als er deskundig advies van buitenaf nodig is, kunnen we terugvallen op enkele ter zake kundige personen uit onze achterban. Van hun adviezen is dankbaar gebruik gemaakt en heeft tot grote kostenreductie geleid bij het overnemen van vervallen grafrechten.

Staat de doelstelling van de Stichting niet op gespannen voet met teksten uit Gods Woord, zoals ‘Wat zoekt gij de Levende bij de doden?’ (Lukas 24:5) en ‘… en haar plaats kent haar niet meer’ (Psalm 103:16b)?

Het Stichtingsbestuur is zich ervan bewust dat deze geluiden in relatie tot het werk dat Stichting Machpela verricht, af en toe gehoord worden. Maar Abraham kocht na het overlijden van zijn vrouw Sara een spelonk om haar te begraven. “Geef mij een erfbegrafenis bij u”, was zijn vraag aan de zonen Heths (Genesis 23:4b). Dat werd de spelonk Machpela, waarheen de naam van de Stichting verwijst. Er zijn voorbeelden uit de kerkgeschiedenis bekend die duidelijk maken dat er van een opschrift op een grafsteen een getuigenis uitgegaan is. Ds. G.J. van den Noort (1928-1976) die de Gereformeerde Gemeente te Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel diende, liep met zijn roeping tot predikant. De twijfel was groot. Toen hij op de begraafplaats in Barneveld de grafsteen van ds. J. Fraanje zag, werd hij krachtig bepaald bij wat hij op die zerk las: Psalm 119:7: ‘’k Heb and’ren al de rechten van Uw mond, met lust verteld, hen vlijtig onderwezen.’ Daaruit kreeg hij vast te geloven dat hij predikant moest worden. Hij heeft zich toen aangemeld en werd toegelaten tot de Theologische School. Van kruisdominee Willem Cornelis Huiser (1817-1882) is bekend dat hij in Rotterdam het graf bezocht van ds. C. van den Oever en daar zo van onder de indruk was, en zo vol van geestelijk onderwijs, dat hij een uitgebreid gedicht daarover heeft gemaakt. Gods kinderen hebben niet zomaar een graf, maar een geheiligd graf.

Hoe kan de Stichting financieel worden gesteund?

Door giften over te maken op rekening nr. NL48SNSB0900561262 bij de SNS-bank in Schoonhoven, onder vermelding van: Stichting Machpela. 

Verdere gegevens:

1. RSIN-nummer: 809743577.

2. Contactadres: Louise de Colignylaan 203 3136 NP Vlaardingen (secretariaat).

3. Korte doelstelling: Graven van predikanten en/of voorgangers uit de Gereformeerde Gezindte die kerkhistorische betekenis hebben, te vrijwaren van ruiming door aankoop c.1. overname van deze graven; grafbedekking indien nodig restaureren of vervangen.

4. Beloningsbeleid: geen der bestuurders ontvangen enige beloning of kostenvergoeding.

5. Verslag activiteiten: dit wordt regelmatig gepubliceerd in het kerkhistorisch kwartaalmagazine Oude Paden.

6. Financiële verantwoording: deze wordt jaarlijks gepubliceerd.